xocali soyqimi

1992-ci il fevraln 25-den 26-na keçen gece Qarabadak separatist ermeni herbi birlemeleri ve Rusiyann 366 sayl motoatc alaynn esgerleri ile birlikde Azerbaycann Xocal eherine doru 6 semtden irimiqyasl hücuma keçdiler. Bu erefede rann dövlet katibi Eli Ekber Vilayeti Azerbaycan ve Ermenistan arasnda vasiteçilik etmek meqsedile bölgeye sefer ederken ham, xüsusen de Qaraba ehalisi olan Türkler ümid edirdiler ki, herbi emeliyyatlara son veriler ve müeyyen bir müddet sakitlik berqerar olar. Facie geceyars ba verdi. Güclü artilleriya ateinden sonra her terefden hücuma keçen rus esgerlerini az sayda könüllümüz qarlad. eherin müdafieçileri son anadek keskin müqavimet gösterseler de, modern texnika ile silahlanm Rus ordusunun, sayca qat-qat çox olan ermeni dalarnn hücumlarnn qarsn yalnz sehere qeder ala bildiler. Facienin ele ilk saatlarnda teqriben 200-e yaxn Azerbaycan könüllüsü ehid oldu. Xocal aeroportu urunda geden amansz döyü qüvvesi zeifleyen Azerbaycan könüllülerinin son anda aeroportu partladaraq geri çekilmelerine sebeb oldu. Ölümünden sonra Azerbaycann Milli Qehreman adna layiq görülen Elif Hacyev mehz bu amansz döyüde ehidlik zirvesine qovudu. Sehere yaxn eherin esas hissesini ele keçirmi ialçlar dehetle qaçan camaat eherin merkezine teref qovmaa balad. Uçuan vertolyotlar ehere üzerinde "Türkler, bu Sumqaytn qisas idi" sözleri yazlm vereqeler sepmeye baladlar (Söhbet hele 1988-ci il fevraln 28-de Sumqaytda ermenilerin özlerinin tekil etdikleri talanlardan gedir - bu talanlarda milliyyetce ermeni olan bir sra texribatç exsler, o cümleden, Eduard Qriqoryan adl ermeni feal itirak etmidi. Mehkeme sübut etmidi ki, mehz Qriqoryan 6 ermenini qetle yetirmi, bir neçe ermeni qadnn vehicesine zorlamd. Bu barede materiallarmzla tan olmaq isteyenler "Sumqayt hadiseleri ve ermeni hiylesi" adl xüsusi sehifemizi ziyaret ede bilerler. >>> ).

Merkeze teref qovulan dinc ehalinin arasndan qadnlar ve qzlar, hemçinin, körpe uaqlar seçerek bir neçe qrupa ayrmlar. Eyninde herbçi formas olan çoxlu sayda yaraln yerindece gülleledikden sonra yetkinlik yana çatmam Azerbaycan qzlarn ve qadnlarn bir qismini postlardak esgerlere paylam, onlar sesgüclendiricilerin qarsnda zorlamlar ki, seslerini o zaman uada olan Azerbaycan esgerleri eitsin. Facie zaman 3-5 yal körpe uaqlarmzn qulaqlar ve burunlar doranm, gözleri çxarlm, diri-diri balar kesilmi, bezileri tanklarn ve ar texnikann trtllar altnda qoyularaq tike-tike edilmi, digerleri öldürülmü insanlardan düzeldilen tonqallara atlaraq diri-diri yandrlmdr. eherden çxa bilmi mülki ehalinin böyük bir hissesi meede ve qarl düzde ermeni yrtclarnn hücumlarna meruz qalaraq son neferine kimi güllelenmidir. Yalnz kiçik bir qrup ayr yolla getdiyi üçün tesadüfen sa qalaraq özlerini Adam eherine yetire bilib. Hadiseden iki gün sonra merhum Azerbaycan jurnalisti Çingiz Mustafayevin ve daha sonra Seyidaa Mövsümovun hemin düzden çekdikleri video-kadrlar özünün inanlmaz görüntüleri ile insann qann dondurur: meyitlerin balar, qulaqlar kesilmi, gözleri çxarlm, kelle derileri soyulmu, qadn meyitleri xüsusi qeddarlqla zorlanm, tehqir edilmi, hamile qadnlarn qarn yrtlm, döleri kesilmi, körpelerin qollar ve cinsi orqanlar doranm, dilleri kesilmidi. Hemin videokadrlar ve kassetler bu gün de Azerbaycan Respublikasnn Dövlet Arxivinde ve Tele-Radio Verilileri irketinin Fondunda saxlanlr. Tesadüfi deyil ki, mehz facienin iri miqyasna ve mülki ehalinin müdafiesini vaxtnda tekil ede bilmediyine göre cemi bir hefte sonra o zamank Azerbaycan rehberliyi istefaya gönderilmidi.

Hadiseden iki gün sonra - fevraln 28-de Xocal cra Hakimiyyetinin baçs Elman Memmedovun ua eherine gönderdiyi telefonoqramda deyilirdi: - "Xocal eherinde yaayan ehaliden texminen 3 mini evvelceden eherden çxarlmd. eher Xankendinde (keçmi Stapanakert) yerleen 366 sayl rus alaynn esgerleri ve zabitleri terefinden yandrldqdan sonra 1000 nefere qeder adam helak olub, 200 nefer girov götürülüb. Sa qalan qadnlar, uaqlar, yarallar meelerdedir. Xocaldan Adama 119 yaral getirilib. Texminen 1000-1500 nefer qaçb cann qurtara bilib." Özünün de bir sra aile üzvleri Xocalnn ial vaxt helak olmu Elman Memmedov daha sonra bildirirdi ki, "Adama 3-4 km qalm Naxçivanikle Esgerann arasnda mee sahesinden düzenliye çxanda ermeniler qefilden silahsz qadnlar, qocalar, uaqlar güllebaran edibler. Qrlanlarn çoxu qadnlar, körpeler oldu. 200-e yaxn aile haqqnda ümumiyyetle melumat yoxdur."

Hadisede Rusiyann 366 sayl moto-atc polkunun esgerlerinin itirak etmesine gelince, yada salmaq lazmdr ki, 1992-ci il martn 2-de Azerbaycan Respublikas Prezident Aparatnda keçirilen metbuat konfransnda Xocal rehberliyi ile yana hemin Rusiya alayndan qaçm 4 esger de itirak edib. Esgerler polkun esger ve zabitlerinin emeliyyatda itirak etdiklerini tesdiq edibler.

Bundan elave, Beynelxalq Qrmz Xaç ve Aypara Cemiyyetinin üzvleri bölgeye sefer edib esirlerin veziyyeti ile tan olarken Xocaldan olan qadnlarn, uaqlarn ve qzlarn bir qisminin Ermenistanda, Yerevanda ve Xankendinde saxlanmas faktn tesdiq edibler. Mehz bu faktlarn esasnda Azerbaycanda fealiyyet gösteren bir sra miqrasiya yönümlü qeyri-hökümet tekilat, o cümleden, "Hayat nternational" QHT-si ve exsen Fariz smaylzade esirlikde olmas deqiqledirilmi ve ya güman edilen Azerbaycan Türk körpelerinin, yetkinlik yana çatmam uaqlarn siyahsn hazrlayblar. tkin düen mülki ehalinin texmini siyahsna da burada rast gelmek olar. Fürsetden istifade edib hemin siyahn da sizlere teqdim edirik (sehifenin yuxar ve aa hisselerindeki müvafiq linklere basmaqla siz Esir ve tkin Düen Körpelerin Siyahs ile tan ola bilersiniz).

Eslinde Xocalda Azerbaycan Türkünün bana getirilen müsibetlerin çoxu ele özümüz terefinden gizledilir, ax heç bir Azerbaycan Türk kiisi anasnn, arvadnn yaxud qznn namusuna toxunulduunu söylemeyi arna sdrmaz. Bizse bu saytmzda çox eyin üzerinden xett çekerek ac heqiqetlerin heç olmasa bir hissesini olduu kimi çatdrmaq isteyindeyik - hetta buna göre bizleri qnasalar bele. Her halda, sabah menfur ermeni etnosuna Qafqaz dar edeceyimiz halda dünya ictimaiyyeti bunun sebeblerini anlamaldr. Facie zaman öldürülenler barede mehkeme-tibbi ekspertizasnn reylerini, hemçinin, helak olanlarn texmini siyahsn teqdim edirik ve nezerinize çatdrmaq isteyirik ki, siyahda ad çekilenler öldürülenlerin, meyidi taplmayanlarn ve qetle yetirilenlerin yalnz bir hissesidir. Bu siyahi resmi bir sened rolunu oynayr ve qeyri-resmi menbelerin verdiyi qat-qat böyük siyahlarn yannda kiçik bir hissedir. Sehifemizin yuxar ve aa hisselerindeki müvafiq linklerin üzerinden basmaqla sizler resmi ekilde tesdiq olunmu Mehkeme-Tibbi Ekspertinin Reyi ve Helak Olanlarn Siyahs ile tan ola bilersiniz. O zaman sizler bir daha ac taleli Azerbaycan Türkünün hans igencelere meruz qaldnn, Tanrnn sevimli övlad olan bu Milletin hans qeddarlqla qrlmasnn ahidi olacaq, ermenilerin eytan xisletini ve yrtcln bir daha eminlikle tesdiq edeceksiniz.

Azerbaycan Respublikasinin Milli Meclisinin beyanati

Azrbaycanllarn m`ruz qaldqlar soyqrm facilrinin ifadsi olan 31 mart günü xalqmzn tarixind n ar matm v hüzn günlrindn biridir.
XVII srin vvllrindn e`tibarn çar Rusiyasnn, sonralar is Sovetlr Birliyinin gizli v açq himaysindn istifad edn ermni ovinistlri srsm "böyük Ermnistan" xülyasn hyata keçirmk üçün Cnubi Qafqazda iddia etdiklri razilri yerli sakinlrdn tmizlmk mqsdini qarlarna qoyaraq, müntzm surtd törtdiklri soyqrm cinaytlri nticsind 2 milyon azrbaycanln deportasiya etmi v 1,5 milyon azrbaycanln qtl yetirmi, qdim yaay msknlrini, yurd yerlrini, tarix v mdniyyt abidlrini yerl yeksan etmilr. Azrbaycann imal hisssinin çar Rusiyas trfindn ilhaqna yekun vuran 1831-ci io Gülüstan v 1828-ci il Türkmnçay müqavillri balandqdan sonra ran v Türkiydn yüz minlrl ermninin bu raziy köçürülmsi, yerli sakinlrl müqayisd onlara xüsusi hüquq v imtiyazlarn verilmsi azrbaycanllarn hr vasit il sxdrlmasna gtirib çxarmdr. Rusiya imperiyasnn Qafqazda öz dayaqlarn möhkmlndirmk niyytin xidmn edn glm ermni halisindn sonralar siyasi amil kimi istifad olunmudur. Qafqazda öz mövqelrini möhkmlndirdikdn sonra ermni milltçilri 1887-ci ild qnçak, 1890-c ild is danaksütyun terrorçu partiyalarn yaradaraq zli Azrbaycan torpaqlarna iddialarn, etnik tnmizlm planlarn daha da genilndirmi v sistemli surtd davam etdirmilr. 1905-1907-ci illrd çar Rusiyasnn hakim dairlrindn hrtrfli yardm alan ermni quldur dstlri rvanda, Zngzurda, Göyçd, Haxçvanda, Qarabada, Tiflisd Gncd, Bakda, 1914-cü ild rqi Anadoluda - rzurumda, Qarsda, rdhanda, Adanada dinc azrbaycanllara v türklr amanszcasna divan tutmu, hr v kndlri yandrm, uaqlar, qadnlar, qocalar tarixd görünmyn qddarlq v vhilikl öldürmülr.
Azrbaycan xalqna qar soyqrm cinaytlri 1918-ci ild daha geni vüs`t almdr. Bu dövrd soyqrm daha mütkkil kild v daha böyük qddarlqla hyata keçirilmidir. Tkc 1918-ci ilin mart-aprel aylarnda Bakda, amaxda, Qubada, Muanda, Lnknranda ermni-bolevik silahl dstlri 50 mindn çox azrbaycanln qtl yetirmi, on minlrl insan yerindn-yurdundan didrgin salmlar. Mart aynn üç günü rzind Bak hrind 30 min qdr soydamz xüsusi amanszlqla ignc verilrk öldürülmüdür. Bak qrnn ardnca amax qzasnn 58 kndi dadlm, 7 mindk adam, o cümldn 1653 qadn 865 uaq qlncdan keçirilmi v güllnmi, Quba qzasnn 122 kHdi yerl yeksan edilmidir. rur, Drlyz, Haxvan bölgsind, Qaraban dalq hisssind, Zngzur qzasnda yüzlrl azrbaycanl kndi yandrlm, haliy cinsin v yana frq qoyulmadan qddarcasna divan tutulmudur. rvan quberniyasnda 211, Qars vilaytind 92 knd dadlm, yandrlm v talan edilmidir. 1918-1920-ci illrd Azrbaycan Xalq Cümhuriyyti dövründ azrbaycanllara qar soyqrm faktlar aradrlmdr v bu gün d Azrbaycan Respubilkasnn arxivlrind saxlanlr.
Ermni terrorçu dstlrinin törtdiklri vhiliklr, danak hakimiyyti dövründ yeridiln "türksüz Ermnistan" siyasti nticsind rvan quberniyasnn azrbaycanl halisinin say 1916-c ild 375 min nfrdn 1922-ci ild 70 min nfr enmidi.
Ermni ovinistlrinin azrbaycanllara qar soyqrm cinaytlri czasz qaldna, bu cinaytlr heç bir siyasi-hüquqi qiymt verilmdiyin gör Sovet Hakimiyyti dövründ d azrbaycanllar barsind dümnçilik siyasti davam etdirilmidir. 1918-1920-ci illrd Azrbaycan Xalq Cümhuriyytinini trkibin daxil olan Göyç, Zngzur v digr razilr o zamank Sovet hökumti rhbrlrinin li il qondarma Ermnistan dövltin qatlm, Dalq Qaraba ermnilrin is sassz olaraq muxtariyyt verilmidir. SSR rhbrliyinin kömyi il Ermnistan SSR hakim dairlri 1948-1953-cü illrd azrbaycanllarn öz tarixi torpaqlar olan Qrbi Azrbaycandan (Müasir Ermnistan razisindn) deportasiya edilmsmin nail olmudur.
Azrbaycan Respublikasnn ayrlmaz trkib hisssi olan Dalq Qaraba ilhaq edib Ermnistana birldirmk mqsdi il 1988-ci ild balanm separatçlq hrkat, ialçlq müharibsi v etnik tmizlm Azrbaycana qar cinaytkar siyastin yeni mrhlsini tkil etmidir. Bu gün Azrbaycan Respublikas razisinin 20 faizi, y`ni Dalq Qaraba v onun trafndak 7 rayon Ermnistan silahl qüvvlrinin ial altndadr, bir milyon azrbaycanl Ermnistan razisindn v Azrbaycann ial edilmi bölgsindn didrgin salnmdr. Vaxtil halisinin mütlq ksriyytinin azrbaycanllar tkil edn müasir Ermnistan Respublikas razisind bu gün bir nfr d azrbaycanl qalmamdr. Ermnistann silahl tcavüzü gediind 18 mindn çox azrbaycanl qtl yetirilmi, 10 mindn çox dinc sakin yaralanm, 50 mindn çox adam lil olmu, 4 mindn çox adam sir v itkin dümü, girov götürülmü, 877 hr, knd v qsb qart edilmi, dadlm v yandrlmdr.
Ermnistan silahl qüvvlrinin azrbaycanllara qar soyqrm cinaytlrinin miqyasn v nec vhilikl hyata keçirildiyini tsvvür etmk üçün 1992-ci il fevraln 26-da Dalq Qaraban Xocal hrind ba vermi facini yada salmaq kifaytdir. Br tarixind n böyük müsibtlrdn olan bu faci zaman bütöv bir hr ermni qounlar trfindn yerl yeksan edilmi, 613 nfr dinc azrbaycanl, o cümldn 63 uaq, 106 qadn vhicsin öldürülmü, 487 nfr ikst edilmi, 1275 sakin - qocalar, uaqlar, qadnlar sir aparlaraq dhtli thqirlr, zülm v hqart m`ruz qalmlar.
"Azrbaycanllarn soyqrm haqqnda" Azrbaycan Respublikasnn prezidenti cnab Heydr liyevin frmanna sasn hr il martn 31-d ölkmizd soyqrm qurbanlarnn xatirsi yad edilir. 1998-ci il martn 31-d Azrbaycan Respublikasnn Milli Mclisi bu msl il laqdar xüsusi byanat qbul edrk, BMT-dn, Parlamentlraras ttifaqdan, ATT-dn, Avropa urasndan, MDB-dn, digr beynlxalq tkilatlardan, dünya ölklrinin parlamentlrindn v hökumtlrindn XIX-XX srlrd ermni milltçiliyinin v onun havadarlarnn azrbaycanllara qar törtdiklri soyqrm cinaytlrini tanma, glckd bu cür cinaytlrin czasz qalmasnn qarsn almaqdan ötrü t`sirli beynlxalq hüquq mexanizmlrinin yaradlmas iini tezlikl baa çatdrma, azrbaycanllara qar yeni soyqrm cinaytlrin yol verilmmsi üçün Ermnistan-Azrbaycan münaqisinin ATT-in Minsk qrupu çrçivsind dinc yolla daltli hllin kömk göstrmyi xahi etmidi.
Tssüf ki, ötn dövrd bu istiqamtd ninki heç bir i görülmmi, ksin, b`zi Avropa ölklrinin parlamentlri bizim günlrimizd azrbaycanllara qar tördiln soyqrm cinaytlrin göz yumduqlar halda, XX srin vvllrind Osmanl imperiyas razisind tördildiyi iddia ediln uydurma "ermni soyqrm"n tanyaraq, ermniprst qrzli mövqe tutduqlarn nümayi etdirmilr.
Tarix unutqanl balamr, cinaytin czasz qalmas yeni cinaytin czasz qalmas yeni cinaytlr rvac verir. Bu gün Ermnistanda zli Azrbaycan torpa olan Haxçvana iddialar irli sürülmsi, 1921-ci ilin oktyabrnda, Rusiya, Azrbaycan, Gürcüstan, Ermnistan v Türkiy arasnda balanm Qars müqavilsinin lvin çarlarn sslnmsi, Türkiynin v digr qonu ölklrin torpaqlarna göz dikilmsi mhz ialç Ermnistan Respublikas barsind beynlxalq almd yaradlm czaszlq mühitinin nticsidir. Yaddan çxarmaq olmaz ki, dnizdn-dniz "böyük Ermnistan" dövlti yaratmaq istyn ermni milltçilrinin v ovinistlrinin n tarixi hqiqtlr, n d bugünkü siyasi reallqlara uyun glmyn, mövcud beynlxalq hüquq normalarn kobudcasna pozan, bri xlaq me`yarlarna zidd olan azn xyallar, Azrbaycan da daxil olmaqla qonu ölklrin hamsna qar razi iddialar bütün dünyada sülh v sabitlik üçün thlük tördn çox böyük müharib tonqalnn alovlanmasna gtirib çxara bilr.
Azrbaycan Respublikas Milli Mclisi bir daha BMT-y, Parlamentlraras ttifaqa, ATT-, Avropa urasna, MDB-y, digr beynxalq tkilatlara, dünya ölklrinin parlamentlrin v hökumtlrin müracit edir ki, srlr boyu azrbaycanllara qar tördilmi soyqrm cinaytlrini tansnlar, glckd soyqrm cinaytlrinin qarsn almaq üçün mümkün olan bütün tdbirlri görsünlr, Ermnistann Azrbaycana tcavüzünün nticlrinin aradan qaldrlmasna, Cnubi Qafqazda thlüksizlik v mkdalq paktnn t`sis olunmas ideyasnn hyata keçirilmsin kömk göstrsinlr. Azrbaycan Respublikasnn Milli Mclisi Birlmi Milltlr Tkilatndan Ermnistann tcavüzkar dövlt e`lan olunmasn, tcavüzkarn czalandrlmasna dair müvafiq beynlxalq hüquq normalarnn ona ttbiq edilmsini, BMT Thlüksizlik urasnn ial olunmu Azrbaycan razilrindn ermni silahl qüvvlrinin drhal v qeyd-rtsiz çxarlmasna dair 1993-cü il tarixli 822, 853, 874 v 884 nömrli qtnamlrinin yerin yetirilmsini, Azrbaycan Respublikasnn suverenliyinin v razi bütövlüyünün brpasnn t`min olunmasn tlb edir.
(Byanat Azrbaycan Respublikas Milli Mclisinin 2001-ci il 30 mart tarixli iclasnda qbul edilmidir).